Στην ανάρτηση όλων των περιοχών που είχαν εξαιρεθεί από τους δασικούς χάρτες ως «οικιστικές πυκνώσεις» προχωρά το υπουργείο Περιβάλλοντος. Παράλληλα, όμως, προετοιμάζεται η δημιουργία της πλατφόρμας μέσω της οποίας οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων σε δάση θα μπορούν, εφόσον τα δηλώσουν οικειοθελώς, να «προστατευθούν», μέχρι να εξεταστεί η υπόθεση συνολικά στο μέλλον. Όλα αυτά λίγο πριν κριθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας η συνταγματικότητα της αναθεώρησης όλων των δασικών χαρτών, η οποία βρίσκεται σήμερα σε εξέλιξη.
Στα μέσα της προηγούμενης χρονιάς, το υπουργείο Περιβάλλοντος αποφάσισε να αναθεωρήσει το σύνολο των δασικών χαρτών, ακόμα και το 55% που είχε ήδη κυρωθεί τα προηγούμενα χρόνια. Στόχος ήταν να εξαιρεθούν από τους περιορισμούς της δασικής νομοθεσίας εκτάσεις (στην πραγματικότητα, να αποχαρακτηριστούν) προκειμένου να μειωθούν ο μεγάλος αριθμός των αντιρρήσεων και οι συνεπακόλουθες διαμαρτυρίες. Επρόκειτο για μια κίνηση υψηλού ρίσκου, καθώς η νομολογία του ΣτΕ είναι αρνητική σε τέτοιου είδους εξαιρέσεις (κάτι που επιβεβαιώθηκε ξανά το 2020, όταν κηρύχθηκε αντισυνταγματική η νομιμοποίηση των εκχερσωμένων από αγρότες δασικών εκτάσεων έως το 2007).
Μέσα από αυτή τη διαδικασία, επανέρχεται και το θέμα των οικιστικών πυκνώσεων. Πρόκειται για περιοχές αυθαιρέτων μέσα σε δάση, οι οποίες με τον ν. 4389/2016 εξαιρέθηκαν από τη διαδικασία των αναρτήσεων, αφού πρώτα «οριοθετήθηκαν» από τους δήμους με κάποια κριτήρια (και τραγικά αποτελέσματα). Η ρύθμιση αυτή κρίθηκε αντισυνταγματική από το Συμβούλιο της Επικρατείας το 2019 (αποφάσεις 685-688) και κατά συνέπεια το υπουργείο Περιβάλλοντος ήταν υποχρεωμένο να συμμορφωθεί.
Όπως προκύπτει, λοιπόν, από τους χάρτες που ξεκίνησαν τώρα να αναρτώνται, οι περιοχές οι οποίες είχαν εξαιρεθεί ως οικιστικές πυκνώσεις συμπεριελήφθησαν στους χάρτες και οι ενδιαφερόμενοι θα έχουν όμως το δικαίωμα να υποβάλουν αντιρρήσεις. Ωστόσο, υπάρχει ένας τρόπος να αποφύγουν τις συνέπειες και να «κατοχυρωθούν» με έμμεσο τρόπο. Στον νόμο 4685/20 προβλέφθηκε μια διαδικασία για την εκ νέου εξαίρεση των ιδιοκτητών αυθαιρέτων (αντίθετα με το πνεύμα της απόφασης του ΣτΕ).
Όπως αναφέρεται (άρθρο 55) το υπουργείο Περιβάλλοντος θα δημιουργήσει μια διαδικτυακή πλατφόρμα στην «Ελληνικό Κτηματολόγιο» (η οποία χειρίζεται όλα τα θέματα για τους δασικούς χάρτες). Στην πλατφόρμα αυτή θα έχουν δικαίωμα να δηλώσουν το παράνομο ακίνητό τους όσοι έχουν ήδη εκφράσει αντίρρηση στον δασικό χάρτη αφού καταθέσουν παράβολο 250 ευρώ.
Αναστολή κυρώσεων
Με την υποβολή του αιτήματος αναστέλλονται άμεσα όλες οι κυρώσεις που έχουν τυχόν επιβληθεί και δεν επιβάλλονται νέες. Οι αιτήσεις θα πρέπει να υποβληθούν εντός έξι μηνών από την έναρξη ανάρτησης των δασικών χαρτών. Σύμφωνα με τον νόμο, όταν συγκεντρωθούν όλες οι αιτήσεις, τότε θα εκπονηθεί μια οικονομοτεχνική μελέτη ανά Περιφέρεια (τρεις για την Αττική και από μία για Θεσσαλονίκη και Χαλκιδική). Στη μελέτη αυτή θα εξετάζονται «η ενδεχόμενη χωρική κατανομή τους σε οικιστικές πυκνώσεις» και οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες σε περίπτωση όχι μόνο διατήρησής τους αλλά… και κατεδάφισης (με την προσθήκη αυτή ο νομοθέτης έκανε μάλλον σαφέστατες τις προθέσεις του). Κατόπιν θα εκδοθεί ένα Προεδρικό Διάταγμα που θα ορίζει ποιες οικιστικές πυκνώσεις μπορούν να εξαιρεθούν από κατεδάφιση για διάστημα έως 30 έτη. Αν ποτέ αυτή η διαδικασία φθάσει σε αυτό το σημείο, είναι προφανές ότι θα πρόκειται για νομιμοποίηση των παράνομων κατοικιών σε δάση, καθώς ο νομοθέτης του… 2050 δύσκολα θα ανατρέψει τα όσα ίσχυσαν για τρεις δεκαετίες.
Πάντως, για να «ανοίξει» η πλατφόρμα, το υπουργείο Περιβάλλοντος πρέπει να εκδώσει μια ειδικότερη απόφαση η οποία θα ορίζει τις προδιαγραφές και τα ειδικότερα θέματα της διαδικασίας. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η απόφαση προετοιμάζεται από τις υπηρεσίες του υπουργείου την περίοδο αυτή. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΝ, οι οικιστικές πυκνώσεις στην Αττική καταλαμβάνουν 115.873 στρέμματα, στην Κορινθία 42.206 στρέμματα, στη Χαλκιδική 19.464 στρέμματα, στη Θεσσαλονίκη 19.050 στρέμματα κ.ο.κ.
Εκτός από τις οικιστικές πυκνώσεις, οι δασικοί χάρτες θα συμπεριλάβουν (για πρώτη φορά σε πολλές περιοχές) αναδασμούς. Οι αναδασμοί βρίσκονται στα αρχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και κάποια στιγμή ψηφιοποιήθηκαν, όμως όχι όλοι. Επιπλέον, κατά τους ελέγχους αποδείχθηκε πως όσοι αφορούσαν εκτάσεις με κλίσεις εμφάνιζαν… αποκλίσεις. Έτσι κάποιοι δεν ήταν διαθέσιμοι κατά την εκπόνηση των δασικών χαρτών και συμπεριελήφθησαν τώρα. Επιπλέον, μια αλλαγή είναι ότι υπολογίστηκαν τα όρια όλων των αναδασμών ώστε να εξαιρεθούν ολόκληροι από την προστασία της δασικής νομοθεσίας, ακόμα κι αν περιελάμβαναν εκτάσεις που δεν είχαν διανεμηθεί, άρα είναι δημόσιες και συχνά καταπατημένες. Τέλος, συμπεριελήφθησαν διάφορες διοικητικές πράξεις, ακόμα και πληροφοριακά έγγραφα παρότι το ΣτΕ είχε ξεκαθαρίσει στη νομολογία του ότι δεν έχουν αποδεικτική αξία.
Όσον αφορά τις εξελίξεις, το υπουργείο Περιβάλλοντος τηρεί προς το παρόν στάση αναμονής, ενόψει της εκδίκασης της υπόθεσης στο ΣτΕ. Για αυτό και οι υπεύθυνοι για το έργο των δασικών χαρτών δεν επιθυμούν σε αυτή τη φάση να τοποθετηθούν δημόσια. «Το υπουργείο γνωρίζει πολύ καλά τα ζητήματα που προκύπτουν για όσους ιδιοκτήτες ακίνητης περιουσίας δεν προχώρησαν, στις προβλεπόμενες από τον νόμο προθεσμίες, σε υποβολή αντίρρησης κατά τη διαδικασία ανάρτησης των δασικών χαρτών και θα διασφαλίσει με κάθε νόμιμο τρόπο ότι δεν θα αδικηθεί ούτε ένας», αναφέρει ανακοίνωση που εξέδωσε προ ημερών.
Το ΣτΕ και οι παράνομες αποψιλώσεις εκτάσεων
Δύο αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας ήρθαν το 2019 και 2020 να προστεθούν στη μακρά νομολογία του ανωτάτου ακυρωτικού δικαστηρίου υπέρ της προστασίας των δασών και κατά των κάθε είδους νομιμοποιήσεων «πραγματικών καταστάσεων». Το 2019 κρίθηκε από την Ολομέλεια του ΣτΕ (με πρόεδρο την νυν Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου) αντισυνταγματική η ρύθμιση Τσιρώνη για τις οικιστικές πυκνώσεις, ένα νομικό εφεύρημα με το οποίο επιχειρήθηκε διαφορετική μεταχείριση στους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων σε δάση και δασικές εκτάσεις. Το ΣτΕ έκρινε ότι η εξαίρεση των οικισμών αυθαιρέτων δεν συνιστά κανένα σκοπό δημοσίου συμφέροντος και ότι ισοδυναμεί με επιβράβευση της αυθαίρετης δόμησης εντός δασών. Περαιτέρω βρίσκεται σε αντίθεση με τη συνταγματική αρχή του κράτους δικαίου.
Ακολούθησε το 2020 η ακύρωση της ρύθμισης Ταγαρά για την εξαγορά εκτάσεων (αρχικά μόνο από αγρότες) που εκχερσώθηκαν (συνήθως και καταπατήθηκαν, αφού ήταν δημόσιες) προκειμένου να καλλιεργηθούν. Η Ολομέλεια ΣτΕ (ξανά με πρόεδρο την κ. Σακελλαροπούλου) επισήμανε ότι διαχρονικά επιτρεπόταν υπό προϋποθέσεις η παραχώρηση δασικών εκτάσεων για γεωργοδενδροκομική καλλιέργεια, όμως η έκταση αυτή ούτε αποχαρακτηριζόταν ούτε παραχωρούνταν (και αν η καλλιέργεια έπαυε, έπρεπε να επιστρέψει στην παλιά της μορφή). Όπως επισημαίνει, οι εκχερσώσεις έχουν γίνει «ανεπιλέκτως και ασυνδέτως προς κρατικούς αναπτυξιακούς σκοπούς ή άλλους λόγους δημοσίου συμφέροντος». Επιπλέον, φέρνουν όσους αποψίλωσαν παράνομα δάση σε πλεονεκτικότερη θέση από όσους δεν το έπραξαν «κατά παράβαση των συνταγματικών αρχών του κράτους δικαίου και της ισότητας».
Κάθε περιοχή ανά την Ελλάδα με την ιδιαιτερότητά της…
Από τη Δράμα και την Καβάλα έως την Αργολίδα και τη Σάμο ξεκίνησε το υπουργείο Περιβάλλοντος την ανάρτηση των δασικών χαρτών. Οι πρώτες δύο ομάδες περιλαμβάνουν 14 περιοχές με διαφορετικά χαρακτηριστικά: σε κάποιες περιφερειακές ενότητες οι δασικοί χάρτες αναρτώνται για πρώτη φορά. Σε άλλες, οι χάρτες είχαν ήδη τελειώσει τα προηγούμενα χρόνια και τώρα αναρτώνται και πάλι, με πολύ μικρές ή μεγαλύτερες μεταβολές. Η κάθε περιοχή συνοδεύεται από τις δικές της ιδιαιτερότητες.
Ας δούμε ορισμένες από αυτές:
• Κορινθία. Χωρίς αμφιβολία, ο δασικός χάρτης της Κορινθίας είναι ο πιο ενδιαφέρων. Το 2013 είχε αναρτηθεί και κυρωθεί ένα μικρό κομμάτι του (αφορά παραλιακές περιοχές του Κορινθιακού), το μεγαλύτερο όμως αναρτάται σήμερα για πρώτη φορά. Ο χάρτης καλύπτει 2,1 εκατομμύρια στρέμματα, εκ των οποίων το 54% είναι ανέκαθεν δασικό. Οι δασωμένες αγροτικές εκτάσεις στα ορεινά εκτιμώνται στις 150.000 στρέμματα, ενώ οι εκχερσώσεις (νόμιμες ή παράνομες) στις 55.000 στρέμματα. «Είναι ένας δύσκολος νομός, με δύσκολο ιστορικό και πολλά προβλήματα, πραγματικά, νομικά και υπηρεσιακά», αναφέρει ο Παναγιώτης Καλλίρης, διευθυντής Δασών Κορινθίας. Τρία είναι τα κύρια ζητήματα που ο κ. Καλλίρης εκτιμά ότι θα ανακύψουν από την ανάρτηση. «Το πρώτο αφορά τις αγροτικές εκτάσεις που κατά πλάνη συμπεριελήφθησαν στις αναδασωτέες εκτάσεις. Το δεύτερο αφορά τα αυθαίρετα, που δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμα τι θα γίνει. Το τρίτο είναι οι εκτάσεις που εκχερσώθηκαν παράνομα για να καλλιεργηθούν. Από το 2014 μέχρι πέρυσι εκ δώσαμε πολλές αποφάσεις, βάσει της νομοθεσίας. Όμως, μετά την απόφαση του ΣτΕ, που κήρυξε αντισυνταγματική τη διαδικασία, “πάγωσαν” όλα. Όμως το σχετικό άρθρο δεν έχει ακόμα καταργηθεί, άρα οι υπηρεσίες και οι πολίτες είμαστε “όμηροι”. Πρέπει, πάντως, να καταλάβει ο κόσμος ότι ο δασικός χάρτης δεν είναι… ο Ερμής του Πραξιτέλη, είναι ένα εργαλείο. Πρέπει να το βοηθήσουμε όλοι ώστε να γίνει πραγματικό, ο νόμος δίνει πολλές ευκαιρίες διορθώσεων στον πολίτη. Όσο πιο πραγματικό είναι τόσο καλύτερο κτηματολόγιο και, μελλοντικά, δασολόγιο θα αποκτήσουμε».
• Εύβοια. Στην Εύβοια η ανάρτηση και η κύρωση του δασικού χάρτη είχαν ολοκληρωθεί το 2017 και απέμενε μόνο η εξέταση των αντιρρήσεων. «Από τις περίπου 9.500 εξετάστηκαν περί τις 1.700. Η συγκρότηση των επιτροπών αντιρρήσεων καθυστέρησε, δεν υπήρχε αρκετός κόσμος και έτσι η υπηρεσία προσπάθησε να τις εξετάσει εκ των ενόντων. Χρειάζονται όμως αυτοψίες, διαδικασία που απαιτεί χρόνο. Επιπλέον εδώ και ενάμιση έτος έχουμε σταματήσει, ενόψει της αλλαγής του συστήματος εξέτασης αντιρρήσεων», λέει ο Θανάσης Ξηρογιάννης, προϊστάμενος της Διεύθυνσης Δασών Εύβοιας. Η αναθεώρηση του δασικού χάρτη έφερε δύο βασικές αλλαγές. Κατ’ αρχάς συμπεριελήφθησαν στον χάρτη οι πράξεις αναδασμού, που δεν είχαν δοθεί κατά την εκπόνηση του χάρτη. Επιπλέον αποτυπώθηκαν οι οικιστικές πυκνώσεις. «Τελικά κατατέθηκαν από πολίτες περί τις 500 αιτήσεις αναμόρφωσης του χάρτη. Αφορούσαν κυρίως οικοδομικές άδειες που δεν είχαν δηλωθεί και εκχερσώσεις. Όμως η έκταση στην οποία αναφέρονται είναι σαφώς μικρότερη από εκείνη των αναδασμών».
• Αθήνα. Το πρώτο «δείγμα» από Αττική είναι ο δασικός χάρτης στην περιοχή ευθύνης της Διεύθυνσης Δασών Αθηνών, που στην πραγματικότητα αφορά μόνο τα Τουρκοβούνια στο Γαλάτσι. Οι αλλαγές που έγιναν ήταν περιορισμένες και αφορούσαν την προσθήκη κάποιων οικοδομικών αδειών και δικαστικών αποφάσεων και την αφαίρεση του άλσους Βεΐκου, που δεν υπάγεται πια στη δασική νομοθεσία.
• Καβάλα. Ο χάρτης είχε κυρωθεί στο παρελθόν σε ποσοστό 90% και απέμενε η εξέταση περίπου 500 αντιρρήσεων από τη Θάσο. «Το παράδοξο είναι ότι σύμφωνα με τις οδηγίες που δεχθήκαμε, αντιρρήσεις δεν θα υποβληθούν μόνο για το αναμορφωμένο κομμάτι, που είναι πολύ μικρό, αλλά και για το εποικιστικό, που είναι μεγάλο σε όλη τη Μακεδονία», λέει ο Διαμαντής Στακίδης, υπεύθυνος του τμήματος Δασικών Χαρτογραφήσεων. «Αυτό σημαίνει ότι συμπεριλαμβάνονται και τα κομμάτια που δεν είχαν διανεμηθεί και ανήκουν στο Δημόσιο, άρα το κράτος νομιμοποιεί την καταπάτησή τους».
• Αργολίδα. Ο δασικός χάρτης για το μεγαλύτερο μέρος της περιφερειακής ενότητας θα αναρτηθεί για πρώτη φορά. «Στην περιοχή μας πρόσφατα προχώρησε η κτηματογράφηση και ο κόσμος έχει “εκπαιδευθεί”, κινητοποιήθηκε ώστε να βρει τίτλους και να κάνει δηλώσεις. Επομένως εκτιμώ ότι θα υπάρξει μεγάλη συμμετοχή και ενδιαφέρον», λέει ο Βαγγέλης Βαρδάκας, αναπληρωτής διευθυντής Δασών Αργολίδας.
• Ζάκυνθος. Στη Ζάκυνθο είχε κυρωθεί ο δασικός χάρτης της δημοτικής ενότητας Ζακύνθου το 2014 και άλλων τεσσάρων δήμων το 2018. Για τις περιοχές αυτές το προηγούμενο διάστημα κατατέθηκαν περίπου 20 αιτήματα αναμόρφωσης, κυρίως οικοδομικές άδειες που δεν είχαν «περαστεί». Το μεγαλύτερο μέρος του νησιού θα αναρτηθεί τώρα για πρώτη φορά. Λόγω των ιδιαίτερων πιέσεων που δέχεται το νησί εξαιτίας του τουρισμού (και των αλλαγών χρήσεων που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια), η δασική υπηρεσία εκτιμά ότι θα κατατεθεί μεγάλος αριθμός αντιρρήσεων.
Από τις υπόλοιπες περιοχές, η Λευκάδα αναρτάται ολόκληρη για πρώτη φορά και λόγω τουριστικών πιέσεων αναμένεται να υπάρξει μεγάλο ενδιαφέρον. Ομοίως και στην Κέρκυρα, όπου είχε παλαιότερα κυρωθεί ένα μικρό τμήμα του χάρτη και το μεγαλύτερο μέρος θα αναρτηθεί για πρώτη φορά.
Πηγή: kathimerini.gr